Co to jest mikrobiom?
W 2001 roku wymyślono pojęcie mikrobiom na określenie całości ekosystemu komensalnych, symbiotycznych i chorobotwórczych drobnoustrojów obecnych w organiźmie człowieka.
Stwierdzono, że 1 – 2 % masy ciała człowieka stanowią bakterie, przy czym szacuje się, że ludzki organizm zasiedla około 1014 bakterii. Liczba ta jest dziesięć razy większa niż suma wszystkich własnych komórek organizmu człowieka (1).
Największa liczba bakterii oraz ich różnorodność obserwowana jest w przewodzie pokarmowym zwierząt i człowieka. Jest ich tak dużo, że ich genomy określa się czasami trzecim (po jądrowym i mitochondrialnym) głównym genomem ssaków (2). Jednocześnie ocena się, że to właśnie jelita stanowią najbardziej skomplikowany i najgęstszy ekosystem bakteryjny ze wszystkich dotychczas poznanych. Wpływ na to ma bardzo wiele czynników. Ze względu na duże pofałdowanie, jelita posiadają ogromną powierzchnię ocenianą na 200m2 (3).
Skład mikrobiota przewodu pokarmowego zmienia się także w czasie życia człowieka. Jałowy przewód pokarmowy noworodka zostaje skolonizowany przez mikroorganizmy zaraz po narodzinach, a istotną rolę w tym procesie odgrywa mikroflora dróg rodnych matki (4,5). W ciągu pierwszego roku życia, mikroflora ta jest relatywnie nieliczna, słabo zróżnicowana i ulega ciągłym zmianom. Związane jest to między innymi z dość jednolitym pokarmem spożywanym przez noworodki. W miarę dorastania ilość i zróżnicowanie bakterii ulega wzrostowi, a skład mikrobiomu jelit staje się bardzo stabilny.
Funkcje i zagrożenia mikrobiomu jelitowego
Bardzo istotną funkcją mikrobiomu przewodu pokarmowego jest jego ochrona przed bakteriami patogennymi. Bakterie komensalne, poprzez odpowiednie sygnały, mogą wzmacniać integralność nabłonka jelit, stymulować tempo proliferacji enterocytów czy stymulować wytwarzanie mucyny. Stymulują też wytwarzanie przeciwciał sekrecyjnych klasy sIgA oraz antybakteryjnych, kationowych peptydów CAMPs (Cationic antimicrobial peptides) (6).
Mikroflora komensalna potrafi bezpośrednio chronić organizm człowieka przed patogenami. Jednym z głównych mechanizmów obronnych jest zajmowanie niszy ekologicznej utrudniające bakteriom patogennym dotarcie do warstwy nabłonka jelita. Równocześnie liczne bakterie komensalne blokują receptory rozpoznawane przez bakterie patogenne. Bakterie komensalne mogą także wytwarzać związki bezpośrednio zwalczające mikroflorę patogenną.
Każde gwałtowne zmiany w składzie mikroflory przewodu pokarmowego, zwane dysbiozą, mogą wiązać się
z wystąpieniem objawów chorobowych. Wydaje się, że mikrobiom przewodu pokarmowego może leżeć u podłoża takich przewlekłych schorzeń jak nieswoiste zapalenia jelit (IBD), do których zalicza się chorobę Leśniowskiego – Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego (7).
Wydaje się, że dysbiozy przewodu pokarmowego mogą być związane także z powstawaniem zmian nowotworowych. Na proces kancerogenezy związany z dysbiozą może działać kilka mechanizmów takich jak zachwianie równowagi sygnałów stymulujących i hamujących rozwój stanu zapalnego, efekt cytotoksyczny i związane z nim nadmierna proliferacja komórek nabłonka oraz wytwarzanie przez mikroorganizmy toksycznych, pośrednich produktów metabolizmu, które mogą uszkadzać komórki nabłonka (8).
Do zmiany struktury mikrobiomu przewodu pokarmowego (mikrobiomu jelitowego) może prowadzić wiele różnych czynników. Należą do nich m.in. zmiana diety i związana z nią zmiana dostępnych składników odżywczych, zmiany funkcjonowania układu immunologicznego np. w wyniku zmiany trybu życia, stresu i oczywiście antybiotykoterapia.
Jak wzmacniać mikrobiom jelitowy?
Jeden ze sposobów proponowany przez naukowców to spożywanie pokarmów i napojów pochodzących z naturalnej fermentacji. Przykładem takiego produktu jest Simple Kombucha – wyjątkowo smaczny, orzeźwiający napój, który powstaje w trakcie tradycyjnej fermentacji z wyłącznie naturalnych składników (napar herbaty, cukier i symbiotyczne kultury bakterii i drożdży (SCOBY).
Simple Kombucha zawiera kwasy organiczne (mlekowy, octowy, glukonowy), zdrowe dla jelit bakterie probiotyczne oraz wspierające odporność antyoksydanty. Poza nimi w fermencie powstaje mnóstwo witamin (C, B1,B2,B6,B12), minerałów, enzymów, polifenoli. Pij kombuchę – wspieraj swój mikrobiom jelitowy!
[1] T. Wołkowicz, A. Januszkiewicz, J. Szych MEDYCYNA DOŚWIADCZALNA I MIKROBIOLOGIA Organ Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny i Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów 2014; 3: 224-231.
[2] Carroll IM, Threadgill DW, Threadgill DS. The gastrointestinal microbiome: a malleable, third
genome of mammals. Mamm Genome 2009; 20: 395-403.
[3] Gebbers JO, Laissue JA. Immunologic structures and functions of the gut. Schweiz Arch Tierheilkd
1989; 131: 221-38.
[4] Huurre A, Kalliomaki M, Rautava S i inni. Mode of delivery: effects on gut microbiota and humoral
immunity. Neonatology 2008; 93: 236-40.
[5] Mandar R, Mikelsaar M. Transmission of mother’s microflora to the newborn at birth. Biol
Neonate 1996; 69: 30-5.
[6] Ivanov II, Littman DR. Modulation of immune homeostasis by commensal bacteria. Curr Opin
Microbiol 2011; 14: 106-14.
[7] Sartor RB. Microbial influences in inflammatory bowel diseases. Gastroenterology 2008; 134:
577-94.
[8] Sekirov I, Russell SL, Caetano L i inni. Gut microbiota in health and disease. Physiol Rev 2010;
90: 859-904.